قیاس اولویتقیاس اولویت به معنای اقوی و اشدّ بودن «علّت» در « فرع » قیاس فقهی است. ۱ - توضیحقیاس اولویت، قیاسی است که در آن از راه اقوی و اشد بودن وجود علت (مناط حکم اصل) در فرع، حکم اصل به فرع سرایت داده می‌شود و حکم آن استنباط می‌گردد. بنابراین، در مواردی که علت حکم اصل در فرع به صورتی قوی تر از اصل موجود باشد، حکم اصل نیز به طریق اولی بر فرع بار شده و به آن سرایت می‌کند. برای مثال، در آیه «لا تقل لهما افّ»، از اف گفتن به پدر و مادر نهی شده، و از آن جا که ملاک و علت این نهی، بی احترامی و ایذا است که در اف گفتن وجود دارد، دلالت آن بر زدن آنها، قوی تر است، زیرا در زدن، ایذای بیشتری است؛ یعنی علت حکم که همان ایذا باشد در زدن به صورت قوی تر وجود دارد. ۲ - اختلاف در حجیت قیاس اولویتهر چند در حجیت این نوع قیاس اختلاف وجود دارد، اما بیشتر فقها آن را حجت دانسته و از قیاس باطل استثنا کرده‌اند. برخی از دانشمندان اصولی شیعه و اهل سنت همانند مرحوم « علامه حلی »، « محقق قمی » و « غزالی » آن را از باب حجیت ظهور لفظ نه از باب قیاس معتبر دانسته و از آن به «مفهوم موافق»، «لحن خطاب» و «فحوای خطاب» تعبیر نموده‌اند. ۳ - نکتهقیاس اولویت در جایی محقق است که دو شرط زیر حاصل باشد: ۱. حکم در اصل و فرع از یک سنخ باشد؛ برای مثال، اگر حکم در اصل، وجوب است، در فرع نیز وجوب باشد و اگر حرمت است، در فرع نیز چنین باشد و از نظر ایجاب و سلب نیز یکسان باشند؛ ۲. ملاک حکم در فرع از ملاک حکم در اصل اقوی باشد. [۵]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۱، ص۷۰۲.
[۶]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۸۳.
[۷]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص۲۹۹.
[۸]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۴، ص۴۲.
[۹]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۳۱.
[۱۰]
قیاس و سیر تکوین آن در حقوق اسلام، اصغری، محمد، ص۲۳۷.
[۱۲]
قوانین الاصول، میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، ج۲، ص۸۷.
[۱۳]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۳۹۲-۳۹۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۵۱، برگرفته از مقاله «قیاس اولویت». رده‌های این صفحه : قیاس
|